Yağda eriyen vitaminler, A, D, E, K vitaminleri bu gruba girer. Eğer vücutta yağ metabolizması bozulursa veya besinlerde yağ bulunmazsa, vücut bu vitaminlerden yararlanamaz. Yağda eriyen vitaminler fazla alındıklarında özellikle karaciğerde depo edilirler. Depo edildikleri için de eksiklik belirtileri, suda eriyen vitaminlere göre daha geç ortaya çıkar.
Yağda eriyen vitaminlerin aşırı derece alınması ve vücutta birikmesi bazı zararlı etkilere yol açabilirler.
A Vitamini: Besinlerle ya doğrudan ya da provitamin olarak alınırlar. Provitamin A, bitkilerde bulunan turuncu renkli karoten maddesidir. Karoten, karaciğerde A vitaminine dönüştürülür. A vitamini çok fazla miktarda alınırsa vücuda zararlı olur. A vitaminin önemli fonksiyonları şu şekilde özetlenebilir:
- Görme pigmetlerinin yapısına katılır. Bu nedenle A vitamini eksikliğinde alacakaranlıkta görmeme durumu (Gece körlüğü) veya bir çeşit kalıcı körlük ortaya çıkar.
- Büyüme, üreme, kemik ve diş gelişimi için gereklidir.
- Epitel doku yapımı ve gelişiminde görev alır. Derinin güneş ışınlarından korunmasında etkilidir.
- Enfeksiyonlara karşı direnci artırır.
D Vitamini: D vitaminin ön maddesi besinlerle vücuda alınır ve güneşin ultraviyole ışınları ile deride D vitaminine dönüştürülür. Bu vitamin ayrıca besinlerle doğrudan da alınabilir. D vitamininin önemli fonksiyonları şunlardır:
- Kalsiyum ve fosforun ince bağırsaktan emilmesi için gereklidir.
- Kalsiyumun kemiklerde depo edilmesini sağlar.
Az güneş alan ülkede ve güneş ışığını doğrudan alamayan bireylerde D vitamini eksikliği görülür. D vitamini eksikliğinde kalsiyum ve fosfor emilimi yetersiz kaldığından, kemik ve diş yapılarında bozuklukla meydana gelir. Çocuklarda raşitizm, yetişkinlerde osteomolazi denilen kemik hastalıkları ortaya çıkar. D vitamininin fazla alınması da zararlıdır. Çünkü eklemlerin ve yumuşak dokuların kireçlenmesine neden olabilir.
E Vitamini: Günlük yiyeceklerde yeterli miktarda bulunduğundan eksiklik belirtilerine az rastlanır. Farelerle yapılan deneylerde bu vitamin eksikliğinin erkeklerde kısırlığa, dişilerde ise embriyo ölümlerine yol açtığı saptanmıştır. E vitamininin önemli fonksiyonları şu şekilde özetlenebilir:
- A vitamini için koruyucu etkiye sahiptir.
- Oksijen ile bozulmayı önleyerek (Antioksidan etki) hücrelerin ömrünü uzatır.
- Bağışıklık ve sinir sistemini güçlendirir.
K Vitamini: Protronbin, kanın pıhtılaşmasına rol oynayan bir maddedir. K vitamini karaciğerde protronbinin meydana gelmesini sağladığından kanın pıhtılaşmasında rol oynar. Bağırsakta bulunan bakterililer bu vitamini sentezleyebilirler. Fazla miktarda antibiyotik alınması, sadece hastalık yapıcı bakterilrin değil, K vitamini sentezleyen bakterilerinde ölümüne yol açar. Bunun sonucunda da K vitamini yetersizliği ortaya çıkabilir.
