Hidroksi Vitamin D, D vitamini bedende önemli vazifesi olan yağda çözünen bir vitamindir. D Vitamininin vazifesi, ihtiyaca göre kemik ve bağırsaklardan kalsiyum emilimini sağlamak, kemiklerde mineralizasyonu arttırmak, kemik erimesini engellemektir. D vitamini, iki şekilde elde edilir. İlk yol ciltte bulunan öncü maddenin, güneş ışınları etkisiyle başka bir forma dönüşmesi, emilimi, daha sonra karaciğerde, sonra böbrekte aktif metabolit duruma gelmesiyle, diğer yolsa diyetle D vitamini öncü maddenin alınması ve yine aynı biçimde aktif formuna dönüşümüyle elde edilir.
Gıdalardan alınan kalsiyumun bağırsaklardan emilmesi için D vitaminine ihtiyaç vardır.
İnsan bedeninde D vitamini durumu 25-hidroksivitamin D 10–30 (25-OH D) seviyesiyle değerlendirilmektedir. Serum 25-OH D düzeyi güneş ışığında kalma, yaşanılan yerin deniz seviyesinden yüksekliği, cilt pigmentasyon yoğunluğu, yaş ve gıdalarla alınan D vitamini miktarına göre değişmektedir. Bu sebeplere bağlı değişiklikler göstermekle birlikte genel olarak; yetişkinlerde paratiroid hormon (PTH) yükselmesine sebep olmayacak 25-OH D seviyesi olan 30 ng/ml eşik değer olarak alınmakta ve 30 ng/ml altında olan değerler yetersiz/düşük, 10 ng/ml altıysa eksiklik olarak normal kabul edilmektedir.
Hidroksi Vitamin D vitamini kaynakları: D vitamini, güneş ışınlarının etkisiyle ciltte oluşur. Günlük D vitamini gereksinimi; yüz, kollar ve bacaklar 20 dakika gün ışığına maruz kalmasıyla karşılanabilir.
Gerekli güneş ışığı miktarı, bireyin yaşı, deri rengi, kalma süresi ve varsa diğer tıbbi problemlere göre değişir. D vitaminin ciltte yapımı, insanlar yaşlandıkça giderek azalır. Deri rengi koyu olan bireylerde, yeterli D vitamininin ciltte oluşması için, özellikle kış aylarında uzun süreli gün ışığına gereksinim duyulur.
D vitaminin ikinci önemli kaynağı gıdalardır. Bazı gıdalarda D vitamini bazı gıdalarda doğal olarak bulunur. Tereyağı, süt, yulaf, sıvı yağlar, karaciğer, tatlı patates, yumurta sarısı, özellikle yağlı olan deniz balıklarından somon, sardunya ve ton balıklarında bulunur. Bitkilerden ısırgan otu, maydanoz, yoncada vardır. Bazı ülkelerde ekmek, tahıllar, süt ve süt ürünleri D vitamini ile zenginleştirilmektedir. Türkiye'de henüz böyle bir uygulama yoktur.
Hidroksi Vitamin D eksikliği neden olur?
- Yeme alışkanlığı: Katı bir biçimde vegan diyeti yapan bireylerin gerekli vitaminleri alamamasından kaynaklanır. En doğal besleyiciler hayvansal gıdalardır. D vitamini alabileceğiniz hayvan kaynaklı besinler; balık, balık yağı, yumurta sarısı, peynir ve kırmızı ettir.
- Güneş ışınları: Bedenin D vitamini üretebilmesi için güneş ışığına maruz kalması gereklidir. Güneş ışınlarına maruz kalarak D vitamini eksikliğinden uzak kalınır.
- Esmer ten: Esmer tenli olan ve yaşı ilerleyen yetişkin bireyler güneşe maruz kaldıklarında D vitamini üretimini engelleyen, melanin adlı bir pigment bulunur. Her ne kadar güneşe ışınlarına maruz kalsanız da D vitamini eksikliği yaşanabilir.
Hidroksi Vitamin D eksikliği Tedavisi: Yüz, kollar, eller veya bacakların haftada en aşağı iki kez 10-15 dakika güneş ışığında kalmaları optimal serum vitamin D düzeylerini sağlar. Güneş koruyucularının kullanımı vitamin D sentezini azaltır. Yağlı balıklar, yumurta sarısı vitamin D'den zengindir. Gıda hazırlama esnasında vitamin D kaybına sebep olan en önemli pişirme biçimi, bitkisel yağlarla kızartmadır. Bireylerde ileri bir vitamin D eksikliği varsa bireyler 50.000 IU/haftada bir D vitamini, 6-8 haftalık bir tedaviye alınır ve serum 25OHD seviyelerin normal düzeylerine ulaştırılması amaçlanır.
